نویسنده: دکتر نوری سادات شاهنگیان



 

پرستش کامیها

ازآنجا که در دین شینتو همواره موضوع پرستش، کامیها بوده اند، پس ازدیرباز متناسب با انواع کامیها در ژاپن طبیعت پرستی و دنیا پرستی معمول بوده است که به اختصار به بررسی آن می پردازیم.

الف-پرستش مظاهر طبیعت:

1-الهه خورشید (1)

پرستش الهه خورشید، خدای اجدادی امپراطوری، بخش قابل ملاحظه ای را در عقیده و اعمال شینتو تشکیل می دهد. در اساطیر و منقولات اولیه این الهه به نحوی تصویر شده است که گویی برای همیشه مراقب نوع بشر است و نیازهای آنها را برآورده می سازد.
این الهه گر چه خود در جهان کامیهاست ولی با فرستادن یاتانو کاراسو یعنی کلاغ به راهنما(Yata-no-Karasu)و فوتسو نو میتاما(Futsu-no-Mitama)معنای شمشیر خزانه، همواره امپراطور جیمورا کمک و حمایت کرده است. پس هرگاه
در ژاپن بحرانی بوجود آمده، مردم از این کامی بطور جدی التماس و درخواست کرده اند. هم چنین به لحاظ آنکه مجمع الجزایر ژاپن همواره از سوی دریا مورد تهاجم بیگانگان قرار گرفته است، آماتراسو در بحرآنها پیوسته کامی باد را به یاری و نجات این ملت گسیل داشته است.
شینتای (Shinti)یا نشان مادی این کامی(آماتراسو)یک آینه به نام یاتا کاگامی (Yata-kagami)است که در یک جعبه در معبد بزرگ ایزه نگهداری می شود و با احترام زیادی نسبت به آن رفتار می شود.

2-الهه غذا(Inari)

پس از الهه خورشید، ایناری مهمترین خدای شینتو است که بخش بیرونی معبد ایزه به او اختصاص دارد.
نام او اوکه موچی(Uke-Mochi)به معنای روح غذاست. خدای برنج نسخه بدل اوست که در هر دهکده یا بسیاری از خانه ها، معابد کوچکی برای احترام به او وجود دارد.
کامی برنج به پرستندگان، ترقی روزافزون در کشت و کار عطا می کند. باید گفت فونکسیون های این خدا محدود است و جز آنچه ذکرشد، تنها وظیفه پذیرایی کردن از الهه خورشید بر عهده اوست.
نشانهای مادی این الهه متفاوت است ولی غالباً یک سنگ گرد است که امتیاز آن در با دوام بودن و ارزشمند بودن آن می باشد.

3-درختان

از جمله خدایان طبیعی درختان منحصر به فرد بزرگ و کهنسال می باشند که عموماً پرستیده می شوند. کامی کی (Kami-gi)یا خدای درخت همیشه قبل از ساختن معابد به عنوان یک هدیه و نه خدا کاشته می شود.
در گزارشات کهن تر از یک خدا-پدر درختان و یک خدای گیاهان و علفها نام برده شده است. پیش از بریدن چوب و نی برای ساختمان سازی یا کاهگل مالی از این خدایان درخواست و تقاضا می شود.(2)

4-کوهها

در ژاپن بیشتر کوهها به الوهیت رسیده اند؛ لکن تعداد کمی از آنها هستند که اهمیتی بیش از اهمیت محلی دارند. از آن میان کوه فوجی یاما(Fuji-Yama)، sengensama،
Mount-Aso، Nanti، Kompiraمشهورند.

5-سوسانووو

این کامی به عنوان مذکری متهور، تشخص یافته ی طوفان باران زاست. او نماینده نیروهای تاریک است و در اساطیر چنان ترسیم شده که گویی دارای حالت قهاریت است و با الهه خورشید برابری می کند و او را عذاب می دهد.(3)

6-خدای ماه (Tsuki-Yomi)

این نام به معنای تاریکی ماه و شاید محاسب مهتاب است. او در زمره کامیهای بزرگتر و مهمتر ژاپن نیست. شینتای با نشان مادی او نیز یک آینه است.(4)

7-خدایان دریا

در اساطیر ژاپن آمده است که ایزاناگی پس از بازگشت از یومی خود را در دریا شست و در پی آن سه خدای دریا متولد شدند. مردم ژاپن برای داشتن سفرهای دریایی نیک فرجام همواره به درگاه این خدایان دریا دعا می کنند.

8-خدای باد

چنانکه در اساطیر آمده است خدای باد از نفس ایزاناگی بوجود آمده است. مردم کشاورز ژاپن برای داشتن درو خوب به درگاه این خدا دعا می کنند. همچنین در بحرانهایی که برای این کشور تاکنون پیش آمده است، همواره این کامی ملت را مساعدت نموده است. از این رو در باورهای عامیانه اهمیت این خدا بسیار است.

9-خدای آتش (Kaya-Tsuchi)

کایو تسوچی یا خدای آتش از آن رو مورد پرستش قرار می گیرد که گمان می کنند او داعیان خود را در برابر حریق های بزرگ، حفاظت می کند. این کامی، خدای دیگری بود که از آسمان نزول کرد تا ژاپن را برای ورود هوهونو نی نی جی-نوه الهه خورشید-مهیا سازد. نشان مادی او نیز یک شمشیر است.(5)

10-زمین

در دین شینتو، زمین نیز مستقیماً پرستش می شود؛ البته بدون آنکه شخصیت مجزا یا جنسیتی به آن نسبت داده شود یا آنکه نامی و اسطوره ای به آن منضم گردد.
جی متسوری(Ji-Matsuri)یا جشن زمین، مراسمی است که در آن درصدد برمی آیند تا یک قطعه زمین را که برای ساختن یا آباد سازی منظور گردیده است، تسکین دهند.(6)

11-خانه

گاه خانه به عنوان یک خدا و گاهی به عنوان دو خدا به الوهیت می رسد.ستون های خانه، قدوسیتی ویژه می یابند. در خانه یک خدای خصوصی و محرمانه و یک خدای راهرو نیز وجود دارند.

ب-نیاپرستی:

1-ارواح اجداد

پرستش اجداد در اصل از جمله عقایدی است که از کشور چین به ژاپن وارد شده است و در شینتوی کهن ریشه ندارد.(7)
ارواح اجداد که از جمله خدایان با تشخص انسانی هستند، شامل اجداد امپراطوری، اجداد خانوادگی، رهبران کلان، قهرمانان ملی، اشراف و همه کسانی است که در زندگی خود را برای ژاپن به طریقی شرافتمندانه از کف داده اند.
ارواح اموات که با مرگ و زندگی در ورای قبور خود قدرتی فوق طبیعی بدست آورده و آسمانی شده اند، رفته رفته تا درجه الهه نزدیک می شوند و بلافاصله در امور و حوادث طبیعی دخالت می کنند و موجبات افزایش جمعیت جهان، حاصلخیزی مزارع، نظم و ترتیب فصول را فراهم می آورند. همین ارواح پاک در قرون بعد سبب فتح و پیروزی نژاد ژاپنی خواهند شد.
آنها با گورستان و خانه های پیشین و محل سکونت فرزندان خویش ارتباط دارند، در لذت و رنج بازماندگان خویش شرکت می کنند و طرز رفتار و سلوک آنان را تحت نظر می گیرند.
آنها هم چنانکه قادر به تأمین رفاه و آسایش و پیروزی مردم هستند، در فرستادن بلاها و مصائب نیز توانا می باشند و به همان اندازه که فراوانی محصول و نعمات زندگی را سبب می شوند، ممکن است ایجاد قحطی و خشکسالی نیز بنمایند. لذا باید به هر ترتیبی که هست به جلب نفع و دوستی و رفع شر و دشمنی آنها اقدام کرد. این است که در طی تاریخ ژاپنیها، ابتدا با تقدیم خوراکیها و مشروبات و لوازم و اشیاء و تحفه ها به مردگان بصورتی کاملاً ابتدائی و مادی به جلب دوستی ارواح و نفوس اقدام می کردند و بعدها بر اثر تحول و ترقی افکار و عقاید دینی به طرزی معنوی با حق شناسی و تجلیل به جلب قلوب مردگان پرداخته اند.(8)
روابط زنده ها و مرده ها همواره بر اساس یکنوع همکاری متقابل استوار است یعنی به همان اندازه که زنده ها به حسن نیت مرده ها نیاز دارند، اموات نیز به مراقبت زنده ها محتاج اند. بر طبق معتقدات ابتدایی شینتو آسایش و رفاه حال اموات بسته به مواظبت و مراقبتی است که زندگان با ابراز احترام نسبت به آنها به عمل می آوردند.
در گذشته دور اموات نزدیک دهکده دفن می شدند. ابتدا خانواده متوفی از قبر او دیدن می کردند تا برای فقدان او عزاداری کنند. به تدریج سوگواری و غصه و غم آنها فروکش می کرد و سرانجام با مرور زمان هیچ کس فرد متوفی را به عنوان شخص زنده بخاطر نداشت. در این زمان روح او تشخص خویش را از کف داده و به سادگی مفهوم کلی و مجرد یک روح را پیدا می کرد. ژاپنیها معتقد بودند که جانهای اموات وابسته ی آنها پس از یک دوره تطهیر یافتن تبدیل به روح شده و با اجدادشان یکی می شد.
آنها گمان می کردند که این ارواح در بالای کوه نزدیک دهکده ساکن اند. لذا مردم دهکده چند بار در سال از این ارواح برای شرکت در آیین ها عبادی دعوت می کردند و از آنها می خواستند تا از حیات زنده ها حمایت کنند و به آنها سعادت و نیک بختی اعطا نمایند.(9)

2-خدایان بشری

Suwa یک خدای توده ای و مشهور در ایالت shinano است. او از معدود خدایان باستان است که محتملاً نماینده انسانهای
منحصر به فرد الوهیت یافته است. او پسر بود که از گریخت و بعدها Oho-na-mochi بیعت با نوه الهه خورشید (نی نی جی)امتناع کرد. او به shinano در آنجا مورد پرستش قرار گرفت.
روحانیون والا مقام فعلی اعقاب و تجسمات واقعی تلقی می شوند. معبد او یک غار صخره ای گنبدی شکل است.
هچی من(Hachiman)یا خدای جنگ نیز یک موجود بشری الوهیت یافته است. قهرمانان دیگری نیز در ژاپن وجود داشته اند که در ادوار بعد از خود به خدایی رسیده اند(10).
تمانگو(Temmangu)مشهورترین نمونه از انسانها الوهیت یافته بود. او معلم بود و تعلیم خوشنویسی می کرد.
او خدای مخصوص پسران مدرسه ای و آموزگاران دبستان بود. وی یک مرد سیاسی بود که در سال 845م. متولد شد. حریفان او به سبب حسادت به وی تهمتها و بهتانها زدند پس به کیو شیو (kiushiu)تبعید شد و همانجا در گذشت. پس از مرگ او بلایای بزرگ در آن سرزمین نازل شد و لذا برای تسکین روح خشمگین او آیینی در بزرگداشت وی برگزار شده که تا امروز ادامه دارد.

پی نوشت ها :

1.نام ژاپنی این الهه، آماتراسو نو اهو کامی به معنای خدای بزرگ درخشان آسمان است.
Ama-Terasu-no-oho-kami
2.Aston, W.G. op, cit, p. 467.
3.Bush, Richard c. op, cit. p. 198
4.Aston, W.G. Op. cit, p. 466.
5.idem, op. cit, Loc. Cit.
6.از آنجا که ژاپن کشوری زلزله خیز و دارای کوههای آتشفشان فعال می باشد، لذا جی متسوری در میان عامه مردم جایگاه ویژه دارد. این جشن در حقیقت آیینی است که به منظور جلوگیری از حوادث ناشی از زلزله و تکانهای مستمر زمین که در این کشور معمول است، برگزار می گردد.
7.Aston, W.G. op, cit. p. 664.
8. در گذشته دور چنین مرسوم بود که زوجه ها و خدمتکاران را در معبد میکادوهای متوفی قربانی کنند. رک.
Idem, op. cit. p. 464.
9.Osumi, kazuo, op. cit. p. 12
10.Aston, W.G. op. cit., p. 467.

منبع: نشریه فکر و نظر، شماره 5-4.